क्यान्सरको जरालाई डढाएर निमिट्यान्न पार्न दिइएको किमोथेरापी र रेडिएसनले अभिनेत्री मनिषा कोइरालालाई मुडुलो बनाइदिएको थियो। अमेरिकाको न्यूयोर्कमा आठ महिना लामो उपचारका क्रममा सामाजिक सञ्जाल मार्फत् सार्वजनिक गरेको फोटोमा रातो पहिरनले उनी भिक्षुणी जस्तै देखिएकी थिइन्।

क्यान्सरले उनको तेजिलो मुहारको चमक पनि धमिलो बनाएको थियो। छाला उस्तै गोरो भए पनि चमक हराएको।

क्यान्सर डाक्टरहरुको अन्तर्राष्ट्रिय गोष्ठीमा शुक्रबार काठमाडौंको याक एण्ड यती होटलमा प्रमुख अतिथि हुन आएकी मनिषा अहिले पुरै फेरिइसकेकी छिन्।

उनको मुडुलो टाउको अहिले कालो तर छोटो कपालले ढपक्क ढाकेको छ। अनुहारमा चमक थपिएको छ। पहिला दुव्लाएर छिन्न लागेको घाँटीमा मासु थपिएको मात्र छैन, लुरा हात, पाखुरा पनि मासु भरिएर कसिला भएका छन्।

गोलो आकारको कालो चस्मा लगाएर आएकी मनिषा १०/१५ वर्षअघि उनको करिअरमा जमेका बेलाजस्तै राम्री देखिन्थिन्।

मुसुक्क मुस्काउँदा दाहिने गालाको डिम्पलले चौध वर्षअघि जम्बो पेप्सीका विज्ञापन खेल्दा जस्तै हिस्सी देखिइन्।

मनिषाकै शब्दमा उनी अब 'क्यान्सरविरुद्वकी जोधाहा योद्धा' हुन्। 'क्यान्सरपीडित' भन्ने शब्द उनलाई बिलकुल मन नपर्नेमात्र हैन पटक्कै चित्त बुझ्दैन।

विभिन्न मुलुकका क्यान्सर विशेषज्ञहरु भेला भएको कार्यक्रम भए पनि मनिषा नै प्रमुख आकर्षण हुने नै भइन्। आहारविहार र जीवनशैली क्यान्सरको कारण हो भन्ने अहिले जस्तै चेत भएको भए उनले पेप्सीको विज्ञापन खेल्दिनथिन् सायद।

'युवा पुस्ता आकर्षित हुने म्याकडोनाल्ड र कोकाकोला जस्ता खानेकुरा स्वस्थकर छँदै छैनन्,' मनिषाले संवाददाताहरुसँग भनिन्, 'मलाई माफ गर्नुहोला, मैले यो सत्य भन्नैपर्छ।'

युवाहरुमा त्यो 'जङ्क फुड'को फेसन खुव चल्यो। अब स्वस्थ खानेकुराको फेसन सुरु गरौं, उनले आफ्नो सन्देश आम मानिसमा पुर्‍याइदिन मिडियालाई अनुरोध गरिन्।

उद्घाटन कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि मनिषा सुतीको सेतो कुर्ती र कालो पाइन्टमा थिइन्। मसिना खुट्टामा लगाएको कालो चप्पल पनि बिना हिलको थियो। देख्दै सजिलो।

कानको झुम्का र रातो रंगको सलको रंग 'म्याच' गर्ने बाहेक उनले फेसनमा खासै ध्यान दिएजस्तो लाग्दैनथ्यो।

घाँटीमा रुद्राक्ष, देब्रे हातमा दुईवटा राता डोरा र देब्रे चोरऔंलामा नै ढ्याप्प हरियो पत्थरसहितको सुनको औठी लगाएकी मनीषाको चमक भने बम्बे, अग्नी साक्षी, दिल से जस्ता सिनेमाकालको जस्तै देखिन्थ्यो।

क्यान्सरग्रस्त भएर पनि कसरी यो तेज?

उद्घाटन सम्वोधनदेखि पटक पटक उनले भनिन्, 'मल्ााई क्यान्सरग्रस्त भन्ने वाक्यांश बिलकुल मन पर्दैन, म आफूलाई क्यान्सर बिरुद्वको योद्धा भन्न रुचाउँछु।'

क्यान्सर लाग्नेबित्तिकै होसहवास गुमाएर मृत्युलाई स्विकार्ने आम मनोविज्ञानविरुद्ध सन्देश दिन सकुँ भनेरै आफू मुम्बईबाट कार्यक्रममा भाग लिन काठमाडौं आएको उनले बताइन्।

बरु क्यान्सरले मनीषालाई स्वस्थ जीवन कति बहुमूल्य छ भन्ने पाठ सिकाएको छ।

'अस्पतालको बेडमा महिनौ बसिरहँदा मैले जीवन कति नाजुक छ, स्वास्थ्य कति महत्वपूर्ण छ भन्ने अनुभूत गर्न पाए,' स्रोताहरूको गह आँसुले टिलपिल भइसक्दा पनि उनले हाँसीहाँसी भनिरहिन्, 'आफूले पाएको ज्ञान बाँडेर म अब अरू क्यान्सर बिरामीमा चेतना फैलाउने प्रयास गर्नेछु।'

पाठेघरको क्यान्सरलाई जितेर सार्वजनिक समारोहमा आउन समर्थ भइसकेकी मनीषाले शल्यक्रिया, किमोथेरापी वा रेडिएसनलाई मात्र उपचार मानेकी छैनन्।

उनले स्वस्थ जीवनका सरल सूत्र पहिल्याएकी छिन्। 'हाम्रा पुर्खाले जस्तै अर्गानिक खानेकुरा, कसरत, बेलैमा सुत्ने, सबेरै उठ्ने, सकारात्मक सोच आदि आदि,' मनीषाले भनिन्, 'आत्मविश्वास सञ्जिवनी हो।'

समाज, नातागोता, घरपरिवार र विरामी स्वयंले क्यान्सर लाग्नुलाई मृत्युको मुखमा पुगेकोजस्तै ठान्ने गरेको सत्यले उनलाई सबैभन्दा बढी पिरोलेको छ। 'क्यान्सर मृत्युदण्ड हैन,' उनले भनिन्,' अब हामी सबै मिलेर यही चेतनाको दियो फैलाउनुपरेको छ।'

मनीषाले क्यान्सरसँग लड्न बुवा, आमा, भाई, साथीभाइ र अरु परिवारले एकजुट भएर सहयोग गरेको स्मरण गरिन्। कार्यक्रमका उपस्थित भएका र नभएका डाक्टर, अनुसन्धानकर्ता र वैज्ञानिकहरूलाई सम्झेर उनले आफ्नो मन्तव्य टंुग्याइन, 'सबैलाई मेरो सलाम।'

उद्घाटन समारोहमा ड्यासमा मनिषा बाहेक पाँच जाना क्यान्सरका डाक्टर थिए। उनीहरूले प्रमुख अतिथि भन्दा पहिला नै पालैपालो बोले।

असीको उत्तरार्द्वमा पनि भक्तपुर क्यान्सर अस्पतालमा कार्यरत नेपालका सिनियर सर्जन अञ्जनीकुमार शर्मालगायत सबैको संवोधन उनले ध्यानपूर्वक सुनिनन् मात्र, वक्तालाई एकटकले हेरिरहिन्।

घाँटीको दुखाइको पर्वाह नगरी ड्यासको देब्रेपट्टि रोष्ट्रममा उभिएका वक्तालाई उनी एकटकले हेरिहन्थिन्। जबकि रोष्ट्रममा भएका अरु भने हलका स्रोताहरूपट्टि हेरिरहेका हुन्थे।

'बेलैमा पत्ता लाग्यो भने क्यान्सर निको हुन्छ,' सबै वक्ताले यो वाक्य दोहोर्‍याउँथे। टमक्क मिलेका सेता दाँत देखाएर मुस्काराएर हेरिरहेकी/सुनिरहेकी मनीषा त्यसपछि भावुक भएजस्तो लाग्थ्यो।

उनी ओठ जोडेर दाँतलाई लुकाइदिन्थिन्। लाग्थ्यो, क्यान्सर जित्न कति संघर्ष गर्नुपर्‍यो भन्ने सम्झनाले उनलाई भावुक बनाइदिन्थ्यो।

बलिउडबाट ओझेल परेकी र विवाहित जीवन पनि सुखद नरहेपछि मनीषा तनावमा देखिन्थिन्, केही वर्षदेखि।

क्यान्सर उपचार क्रममा उनले नौ महिना एउटा तप गरेजस्तो भयो। सायद उनले अबको जिन्दगी क्यान्सरविरुद्धको लडाइँमा दिने विचार गरेकी छिन्। त्यसैले त प्रवचनको सुरुमै मनीषाले भनिन्, 'म पहिला कोइराला परिवारको छोरी र बलिउड कलाकार थिए। अब तेस्रो महत्वपूर्ण भूमिका थपिएको छ– क्यान्सरविरुद्ध जोधाहा लडाकु।'

उनले बुझेअनुसार क्यान्सरको कारण वंशानुगत र जीवनशैली नै हो। संसारभरि उपचार उस्तै लाग्यो, उनलाई। 'उच्च मनोवल र सकारात्मक सोच सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय हो,' उनले दश मिनेटको प्रवचन टुंग्याइन् ।